بررسی ویژگی‌های مونوریل
سیستم‌های حملونقل ریلی مناسب‌ترین وسایل نقلیه می‌باشند که با صرف هزینه کم و با وجود ایمنی بالا از عهده حجم وسیعی از رفت و آمدها بر می‌آیند. در بین وسایل حملونقل ریلی مونوریل به‌عنوان یک وسیله نقلیه پر ظرفیت با دارا بودن ویژگی‌هایی از جمله ایمنی بالا، دوست‌دار محیط‌زیست بودن، انتقال مسافر در زمان اندک و جذاب بودن مورد توجه کشورهای زیادی قرار گرفته است. در این مبحث نخست به معرفی مونوریل و در ادامه بـه بیـان ویژگی‌ها مزایا و معایب و در بخش پایانی به بررسی توانایی‌های آن در بین سیستم‌های ترابری ریلی پرداخته شده است.
مقدمه
مونوریل قطاری است که واگن‌های آن در طول یک ریل پیوسته هوایی و به‌صورت آویزان یا سوار بر آن حرکت می‌کنند. در بیشتر موارد ریل دارای ارتفاع از سطح زمین می‌باشد اما می‌تواند روی زمین و یا در تونل زیرزمینی هم قرار بگیرد. واژه مونوریل که از سال ۱۸۹۵ به بعد بکار رفت از ترکیب دو واژه Mono به معنای تک و Rail به معنى خط تشکیل شده است. انجمن مونوریل تعریف دیگری برای این وسیله ارائه کرده و آن این است که مونوریل به سیستمی گفته می‌شود که تیر باریک‌تر از قطار باشد. مونوریل از اجزایی مانند مسیر، كابین مسافرین، ایستگاه تجهیزات تأمین‌کننده برق و سیستم کنترل تشکیل شده است؛ سازه مسیر حرکت مونوریل می‌تواند از بتن یا فولاد ساخته شود و چرخ‌های آن هم فلزی و یا لاستیکی باشد؛ مونوریل‌هایی که روی مسیرهای بتنی قرار می‌گیرند از چرخ‌های لاستیکی استفاده می‌کنند. ویژگی برتری که این ترکیب نسبت بـه چرخ‌های فولادی که روی مسیر ساخته شده از فولاد حرکت می‌کنند دارد، عدم‌تولید سر و صدا و حرکتی نرم می‌باشد.
یکی از مهم‌ترین عوامل در طراحی و ساخت وسایل نقلیه وزن کم می‌باشد؛ بدنه یکی از بخش‌های وسایل نقلیه می‌باشد که کاهش وزن و افزایش استحکام در سال‌های اخیر در طراحی و ساخت آن به شکل بارزی به چشم می‌خورد. فیبرهای کامپوزیتی ترکیبی است که بدنه مونوریل را عمدتاً از آن می‌سازند؛ سبک بودن، مقاومت مکانیکی بالا و مقاومت در برابر خوردگی از مهم‌ترین ویژگی‌های این ماده می‌باشد که آن را تبدیل به پر کاربردترین ماده در ساخت بدنه وسایل نقلیه کرده است.
مونوریل‌ها را می‌توان به‌وسیله سوخت فسیلی، جریان الکتریکی، هوای اجباری و نیروی مغناطیسی تغذیه کرد. مونوریل‌های اولیه از موتور دیزل و بیشتر مونوریل‌های جدید از موتور الکتریکی و به‌وسیله جفت ریل نیرو می‌گیرند. کابل‌های ارتباطی یا مجاری الکتریکی‌شده روی یا درون مسیر راهنما قرار گرفته و از این طریق با مونوریل ارتباط دارند. در هـر واگن موتورهای الکتریکی DC وجود دارد که ولتاژ آن با توجه به وزن و سرعت آن تعیین می‌شود و حدوداً بـیـن ۶۰۰ تا ۱۵۰۰ ولت تغییر می‌کند.
تاریخچه مونوریل
اولین ثبت اختراع برای وسیله نقلیه‌ای که برای حرکت روی یک ریل طراحی شده باشد در انگلستان و در ۲۲ نوامبر سال ۱۸۲۱ دیده می‌شود؛ مخترع آن فردی به نام هنری رابینسون پالمر بود که در سال ١٨٢٤ یک خط برای آن در منطقه‌ای در دپت فورد داکی یارد در لندن ساخته شد و در سال ۱۸۲۵ خط دیگری در منطقه چشنت واقع در ایالت هرت فورد شایر انگلستان تأسیس شد که بعدها راه‌آهن چشنت نامیده شد؛ یک خط کوتاه هم برای حمل آجر از منطقه کوری نزدیک چشنت به سمت رودخانه لی ساخته شد؛ این مونوریل که از یک اسب به‌عنوان پیشرانه استفاده می‌کرد اولین خط مونوریل بود که مسافر را جابهجا می‌نمود.
اولین مونوریل جهان در سال ۱۸۲۰ میلادی و در کشور روسیه توسط فردی به نام ایوان المانف ساخته شد. اما این وسیله نخستین بار در اوایل قرن نوزدهم میلادی وارد چرخه حملونقل عمومی شد. فردی به نام جرج مونوریل در سال ۱۸۲۱ دو نقطه را در انگلستان به این وسیله به هم وصل کرد. مسافران پس از آن توانستند مسافت میان هارتفوردشایر و ریور لی را به‌وسیله مونوریل طی کنند. پس از آن بیشترین رشد مونوریل در کشور ژاپن رخ داد. این وسیله در ژاپن بسیار محبوب است و کارشناسان تخمین می‌زنند که از سال ۱۹۶۴ تاکنون در این کشور یک و نیم میلیارد نفر از مونوریل استفاده کرده‌اند.
از مونوریل چه استفاده‌هایی می‌شود و ظرفیت آن چقدر است؟
از مونوریل استفاده‌های فراوانی می‌شود و این وسیله همانند هر وسیله نقلیه دیگر مزایا و معایب خاص خود را دارد، اما در کل مزیت‌های مونوریل بیشتر از معایب آن است. مونوریل‌ها در شهرهای توریستی، شهربازی‌ها، مقاصد تفریحی، کاری، حملونقل درون شهری و همچنین برون شهری بکار برده می‌شوند. به‌عنوان مثال در شهرهای ژاپن، مالزی، چین، سنگاپور، آلمان و ایالات‌متحده از این سامانه‌ی حملونقل شهری استفاده می‌شود.
امروزه مونوریل‌ها قادر هستند با ۶ واگن و در فاصله زمانی ۲ دقیقه حدوداً ۳۰ هزار مسافر را در امنیت کامل در یک ساعت و در یک جهت جابهجا نمایند.
انواع مونوریل
مونوریل‌ها از نظر ساختار ریل و طرز قرارگیری قطار نسبت به ریل به سه دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱- مونوریل‌های سوار بر تیر
۲- مونوریل‌های آویزان
۳- مونوریل‌های کنسولی
مونوریل‌های سوار بر تیر
در این نوع مونوریل یک تیر بتنی مسلح شده یا فولادی در پهنای معمولاً ٦٠ تا ٩٠ سانتیمتر به‌عنوان مسیر در میان قطار قرار می‌گیرد و بوژی با چرخ‌های لاستیکی به‌عنوان چرخ باربر از بالا با تیر در تماس است و روی آن حرکت می‌کند و چرخ‌های راهنما که در دو سمت بوژی قرار دارند در امتداد دو سمت تیر رانـده می‌شوند، این دو بخـش بـا هـم پایداری و کشش قطار را فراهم می‌کنند؛ این شکل از مونوریل پرکاربرد‌ترین نوع می‌باشد و در حال حاضر دو شرکت بزرگ سازنده مونوریل به نام‌های هیتاچی مونوریل و بامباردیر از این نوع فناوری استفاده می‌کنند؛ مونوریل‌های سوار بر تیر را مونوریل پاندولی نیز می‌نامند.
مونوریل‌های آویزان
در این نوع مونوریل‌ها اتاقک‌های قطار زیر بوژی قرار می‌گیرد به‌عبارت دیگر مونوریل زیر ریل آویزان می‌باشد؛ معمولاً بوژی درون یک تیر قوطی توخالی که سطح پایینی آن دارای شکاف سرتاسری است حرکت می‌کند؛ محصور بودن بوژی درون تیر باعث می‌شود که از بارش باران و برف و رطوبت هوا در امان باشد. در این سیستم از فنرهای بادی استفاده می‌کنند و نیروی محرکه آن به‌وسیله الکتریسیته و از طریق ریل سوم که درون تیر قوطی قرار دارد تأمین می‌شود.
مونوریل‌های آویزان نسبت به مونوریل‌های سوار بـر تیر قدیمی‌تر و معمولاً کم سرعت‌تراند و بیشتر در مکان‌های توریستی و پارک‌ها بکار برده می‌شوند.
مونوریل‌های کنسولی
این مونوریل از جهت ظاهر و عملکرد شبیه مونوریل‌های سوار بر تیر می‌باشد، در این سیستم دو قطار روی یک تیر مشترک قرار گرفته و در جهت مخالف هم حرکت می‌کنند، مسیر این قطارها به‌صورت یک تیر I شکل و کنسولی (طره‌ای) می‌باشد. تیر از یک سمت به ستون گیر و سمت دیگر آزاد آن تحت بار، که همان مونوریل می‌باشد قرار می‌گیرد و چرخ‌های راننده قطار روی سطح درونی بال پایینی و چرخ‌های راهنما روی سطح بیرونی بال فوقانی تیر قرار می‌گیرد؛ به‌دلیل مشترک بودن ریل دو مونوریل آنها را Monobeam و به‌دلیل قرار گرفتن آنها در دو طرف تیر side straddle monorail نیز می‌نامند.
(یه عکس متناسب با هر مونوریل بذار برای اینا)
قطار مغناطیسی
نیروی مغناطیسی سبب به‌وجود آمدن شکل جدیدی از قطار شده که بدون تماس با ریل حرکت می‌کند این قطارها که نوع پیشرفته‌تر مونوریل‌های سـوار بـر تیـر می‌باشند را قطار مغناطیسی شناوری و به اختصار مگ‌لو می‌نامند.
این نوع قطار در صورتی مونوریل می‌باشد که مسیر قطار مغناطیسی از خود قطار باریک‌تر باشد در این صورت به آن قطار مونوریل مغناطیسی گفتـه مـی‌شـود، مانند ترانس رپید و لینیمو که قطار مونوریل مغناطیسی هستند؛ ولی قطار JR-Magle ساخت ژاپن تنها قطار مغناطیسی به‌حساب می‌آید.
قطارهای مگ‌لو به کمک نیروی مغناطیسی از زمین بلند شده و به کمک موتور خطی و نه دوار رانده و در یک مسیر مشخص هدایت می‌شوند؛ این قطارها تماسی با ریل ندارند و به‌جای غلت خوردن چرخ‌ها بر روی ریل با نیروی مغناطیسی در هـوا شناور شده و به جلو رانده می‌شوند. وجود میدان مغناطیسی بین قطار و ریل سبب می‌شود قطار در فاصله اندکی از ریل قرار بگیرد، این فاصله با توجه به تکنولوژی ساخت و نوع قطار متفاوت می‌باشد؛ برای نمونه فاصله قطار مگ‌لو با نام ترانس رپید ساخت آلمان که برپایه فناوری EMS کار می‌کند تا ریل mm ۱۰ می‌باشد و مگ‌لو ژاپن که اساس آن بر روی فناوری EDS می‌باشد شکافی حدود mm ۱۰۰ ایجاد می‌کند. ویژگی دیگری که قطارهای مگ‌لو را از مونوریل متمایز می‌کند سرعت و شتاب آنها می‌باشد به‌طوریکه قطار مگ‌لو با نام JR-Maglev ساخت ژاپن در آزمایشی در سال ۲۰۰۳ توانست سرعت km/h ۵۸۱ را به ثبت برساند.
مزایای مونوریل
۱- فضای کمی را اشغال می‌کند به‌خصوص مونوریل‌های هوایی که تنها به یک جای پای کوچک برای نگهداری ستون‌ها نیاز دارند.
۲- کم سر و صدا هستند، به‌ویژه مونوریل‌های مدرن که از چرخ لاستیکی روی مسیر بتنــى اسـتفاده می‌کنند.
۳- ایمن هستن چون مونوریل‌های سوار بر تیر، ریل را در بر می‌گیرند و به‌طور طبیعی مستعد خارج شدن از خط نیستند مگر اینکه برای ریل مشکلی پیش بیاید.
٤- به‌دلیل سروصدای کم و اشغال فضای کم، می‌توان ایستگاه‌های آن را در هر مکانی ساخت، در نتیجه دسترسی به آن آسان می‌شود؛ ایستگاه مونوریل پارک والت دیسنی واقع در فلوریدای آمریکا در ورودی هتل آن ساخته شده است.
۵- اگر طراحی زیبایی داشته باشد می‌تواند به ابزاری برای جذب گردشگر مبدل بشود.
٦- به‌دلیل استفاده از چرخ‌های لاستیکی و الکتریسیته به‌عنوان منبع تغذیه دوست‌دار محیط می‌باشند.
۷- به تعمیر و نگهداری زیادی نیاز ندارنــد به‌ویژه مونوریل‌هایی با مسیر بتنی؛ چرخ‌های لاستیکی هم برای تقریباً ۱۰۰،۰۰۰ مایل دوام دارند همچنین خــود مونوریل نیز عمری بیش از ۳۰ سال خواهد داشت.
۸- به‌دلیل دارا بودن مسیر مشخص، مشکل توقف در مسیر وجود ندارد.
معایب مونوریل
۱- به‌علت استفاده از ریل اختصاصی، استفاده از ریل‌های مرسوم در صنعت نقلیه ریلی امکان پذیر نیست. در نتیجه از این قطارها در سایر خطوط ریلی نمی‌توان استفاده کرد.
۲- در موارد اضطراری مسافران نمی‌توانند فوراً از مونوریل بیرون بروند زیرا مونوریل بالای سطح زمین قرار گرفته است و راهروی اضطراری وجود ندارد، در نتیجه مسافران باید تا آمدن قطار نجات یا آتش‌نشان منتظر بمانند؛ مونوریل‌های جدیدتر این مشکل را با ساخت راهروهای اضطراری در کنار تمام خطوط حل کرده‌اند و مونوریل‌های آویزان این نقص را با ساخت سرسره‌های تخلیه درون قطار و همانند هواپیما از بین برده‌اند.
۳- خطر سقوط اشیا و اجزای مونوریل وجود دارد به‌عنوان نمونه در شهر کوالالامپور در سال ۲۰۰۲ سقوط یکی از چرخ‌های مونوریل روی سر یک نفر از عابرین پیاده باعث ایجاد جراحات شدیدی در وی شد البته این مسئله را می‌توان با ساخت حصارهایی کنار مسیر حل کرد.
٤- به‌دلیل قرار گرفتن در ارتفاع سازه آن باید تحمل وزن مونوریل و مسافران را داشته باشد و در برابر طوفان و زلزله مقاوم باشد که در نتیجه طراحی سازه‌ی آن نیاز به دقت و هزینه بالایی دارد.
٥- تعویض خط به آهستگی صورت گرفته و نیـاز بـه مکانیزم پیچیده‌تر و دقیق‌تری نسبت به قطارهای عادی دارد که هزینه ساخت آن را بالا می‌برد.
٦- هرچه سرعت مونوریل بیشتر شود، برای جلوگیری از خارج شدن از مسیر باید شعاع انحنای مسیر را بیشتر کنند که این موضوع باعث طولانی‌تر شدن مسیر می‌شود؛ شرکت هیتاچی برای قطارهای اندازه بزرگ خود با سرعت بیش از km ۸۰ و حدود ٦ واگن شعاع انحنا با طول m ۱۰۰ را بکار می‌برد.
ویژگی‌ها و قابلیت‌های مونوریل
مونوریل وسیله نقلیه‌ای ایمن، پاک و مناسب است که بکار گرفتن آن می‌تواند کمک زیادی به کاهش آلودگی محیط‌زیست، حجم ترافیک و هزینه‌های جانبی ناشی از آنها بنماید. در نگاه اول شاید مونوریل وسیله‌ای گران، تجملی و ناکار آمد به‌نظر برسد؛ اما با نگاه دقیق‌تر هزینه‌هایی که سایر وسایل نقلیه به‌واسطه‌ی استفاده از سوخت‌های فسیلی به محیط‌زیست وارد می‌کنند و یا هزینه‌های ناشی از تصادفات رانندگی و ترافیک به مراتب بیشتر از هزینه ساخت و احداث خطوط مونوریل می‌باشد. در سال ۲۰۰۷ مونوریل لاس وگاس به کنار رفتن حدود ۲/۳ میلیون مایل وسیله نقلیه از شاهراه نودای جنوبی کمک کرد و باعث کاهش یافتن انتشار بیش از ۵۸ تن کربن مونواکسید (CO) و ترکیبات آلی فرار (VOC) و اکسید نیتروژن (NOx) در یک دوره یکساله شد. در بررسی‌هایی هم که در داخل کشور صورت گرفته است نشان می‌دهد که بخش حملونقل از نظر مصرف فرآورده‌های نفتی مایع ٪ ۵۵ کل مصرف را دریافت می‌کند؛ در کشور روزانه ۷۰ میلیارد تومان و سالانه بیش از ۲۵ هزار میلیارد تومان هزینه سوخت وسایل نقلیه و خسارت و تصادفات آنها در کشــور اسـت به‌طوریکه روزانه حدود ۶۰ نفر در تصادفات کشته و ٦٠٠ نفر مجروح می‌شوند.
قرار گرفتن مونوریل در ارتفاع، مکانیک ریل و سازه مستحکم خطوط آن موجب تبدیل مونوریل به یکی از ایمن‌ترین وسایل ترابری شده‌است. در تاریخ مونوریل تنها یک حادثه کشنده در مقابل میلیون‌ها جابهجایی مسافر پیش آمد و آن حادثه مونوریل واپرتال در آلمان بود که سبب کشته شدن ۵ نفر شد؛ که دلیل این حادثه هم بی‌احتیاطی تعمیر‌کاری در رها گذاشتن کلمپ فلزی روی ریل بود. سازه مسیر و ستون مونوریــل هـم به گونه‌ای می‌باشد که توانایی مقابله با زمین لرزه را دارد، مونوریل‌های سیاتل و اوزاکا توانست‌اند در مقابل زمین لرزه‌هایی که در مناطق آنها صورت گرفته بود مقاومت کنند.
بیشتر مونوریل‌ها توانایی جابهجایی هزاران مسافر را دارند که با توجه به ویژگی‌های مثبت دیگر، می‌تواننــد تبدیل به یکی از مناسب‌ترین وسایل حملونقل شوند. شرکت هیتاچی مونوریل‌های ساخت خودش را براساس ظرفیت و ابعاد تیرهای خطوط، به سه دسته اندازه بزرگ، اندازه متوسط (استاندارد) و اندازه کوچک تقسیم‌بندی کرده است؛ برای نمونه مونوریل چانگ کینگ در چین که یک مونوریل اندازه بزرگ شرکت هیتاچی می‌باشد توانایی جابهجا کردن ۳۰,۰۰۰ مسافر را در ساعت برای مسافت km ۱۹ دارد. ظرفیت حمل مسافر بستگی مستقیم به ابعاد و ساختار مونوریل دارد شرکت هیتاچی با قرار دادن چرخ‌ها در زیر کف قطار توانایی جاده‌ای بیشتری از مسافران را درون مونوریل‌های خود ایجاد کرده است در صورتیکه مونوریل سیدنی با داشتن ٦ واگن به‌علت قرار گرفتن چرخ‌ها بین هر واگن از ظرفیت کمتری برخوردار می‌باشد.
همانطور که پیشتر بیان شد مهم‌ترین ویژگی در سایزبندی مونوریل‌های هیتاچی، ظرفیت جاده‌ای مسافر و ابعاد تیر می‌باشد؛ نکته قابل توجه این است که هر سرعتی را برای هر اندازه از مونوریل می‌توان استفاده کرد به‌طوریکه برخی از مونوریل‌های اندازه استاندارد از مونوریل‌های اندازه بزرگ سرعت بیشتری دارند.
هزینه ساخت خطوط مونوریل و هم مدت زمان ساخت خطوط آن به‌طور متوسط به مراتب کمتر از سایر وسایل حملونقل همگانی مانند مترو می‌باشد؛ به‌طوریکه هزینه یک سیستم مونوریل حدود %۱۲ هـر کیلومتر یک مترو تخمین زده می‌شود؛ هزینه ساخت هر کیلومتر مترو اگر زیر گذر باشد حدود ۲۰۰ میلیون تا ٢٥٠ میلیون دلار در هر کیلومتر و اگر روی زمین ساخته شود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار برای هر کیلومتر پیش‌بینی می‌شود؛ به‌عنوان مقایسه هزینه ساخت هر کیلومتر قطار زیر زمین شپارد که در سال ۲۰۰۴ بازگشایی شد بدون احتساب هزینه قطار حدود ۵/۱۷۲ میلیون دلار هزینه در بر داشت؛ علت بالا بودن هزینه احداث بالابودن تونل یک قطار زیر زمینی نسبت به سازه ستون‌های مونوریل به‌دلیل هزینه حاصل از انتقال و ایجاد تأسیسات لوله‌کشی تهویه مطبوع و برق به درون زمین و همچنین مشکلات ژئولوژیکی مانند سنگ و گل و شرایط متفاوت و غیرقابل پیش‌بینی آن در طول مسیر می‌باشد که مانع بسیار بزرگی بر سر راه حفاری آن می‌باشد. چنانکه برخی از پروژه‌های قطارهای زیرزمینی در نهایت تبدیل به قطارهای سبک درون شهری می‌شوند که بیشتر خطوط آن روی سطح زمین قرار می‌گیرند در صورتیکه برای مونوریل بسیاری از بخش‌های سازه آن از جمله ستون‌ها از پیش ساخته شده و تنها در محل مورد نظر بر پا می‌شود که این موضوع سبب سرعت بخشیدن به پروسه ساخت آن می‌شود.
مونوریل را می‌توان مناسب‌ترین وسیله ترابری همگانی در حل مشکلات ارتباطی مناطقی دانست که از نظر اقلیمی شرایط خاصی دارند از قبیل مناطق کوهستانی که پستی و بلندی‌های زیادی دارند، مناطقی که شرایط آب و هوایی بسیار گرم یا بسیار سرد دارند و کشورهایی که دارای جزایر متعدد هستند مانند کشورهای ژاپن و چین که مونوریل در آنجا مبدل بـه مناسب‌ترین وسیله در بین وسایل حمل‌و‌نقلــی شــده است.
در حال حاضر حدود ۲۰ کشور دارای حملونقل ریلی از نوع مونوریل می‌باشند و کشورهای زیاد دیگری احداث آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند که پیش‌بینی می‌شود تا ٤ سال آینده به ٢٦ کشــور هــم برسند.
به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌بفرد مونوریل، این وسیله در کشورهای پیشرفته تبدیل به عضو لاینفک حملونقل شهری شده است به‌طوریکه احداث خطوط بیشتر مونوریل را در بین این کشورها تبدیل به رقابت شده است. شکل زیر توزیع مونوریل در جهان را برای کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد.
احداث خطوط مونوریل علاوه بر کشورهای پیشرفته در کشورهای در حال توسعه هم مورد توجه قرار گرفته است که می‌توان به کشورهای مالزی، تایلند، برزیل، امارات، افریقای جنوبی و سنگاپور به‌عنوان کشورهایی که از مونوریل در حملونقل شهری استفاده می‌کنند اشاره کرد.
مونوریل در چه مناطقی کاربرد و استفاده بیشتری دارد؟
بیشتر مونوریل‌ها در مناطقی که از لحاظ جغرافیایی و اقلیمی شرایط خاصی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌طور مثال در شهرهای بسیار شلوغ که فضای کافی برای توسعه جاده و راه‌های درون شهر و خیابان‌ها وجود ندارد، یا شرایط لازم برای حفر زمین به‌منظور ایجاد مترو فراهم نیست، از مونوریل استفاده می‌شود. همچنین از مونوریل برای تردد روزانه‌ی مردم و به‌منظور حملونقل تجاری همچنین جابهجایی گردشگرها و توریست‌ها، حمل بار در کارخانه‌ها و عبور و مرور از رودخانه‌ها و بندرها استفاده می‌شود.
مونوریل‌های معروف جهان
امروزه کشورهای بسیار از مونوریل‌ها در صنعت حملونقل خود استفاده می‌کنند. در ادامه لیستی از معروف‌ترین مونوریل‌های جهان را برمی‌شمریم:
مونوریل چانگینگ (Chongqing)، چین
مونوریل توکیو، ژاپن
مونوریل لاس وگاس، ایالات متحده آمریکا
مونوریل اوزاکا، ژاپن
مونوریل بمبئی، هند
طولانی‌ترین مونوریل جهان کجاست؟
مونوریل چانگینگ (Chongqing) در کشور چین با طولی برابر ۲۶۴ کیلومتر طولانی‌ترین مونوریل جهان است. این مونوریل که برای حملونقل در شهر چانگینگ چین ساخته شده دارای ۶ خط مجزا می‌باشد. این مونوریل در سال ۲۰۰۵ آغاز بکار کرده است. جالب است بدانید که امکانات ویژه‌ای مانند اینترنت wifi، بخش‌های ویژه معلولین، سرویس بهداشتی و جایگاه ویژه چمدان و بار در این مونوریل تعبیه شده است.
استفاده از مونوریل در شهربازی‌ها
در شهربازی‌ها و پارک‌های تفریحی مونوریل‌هایی طراحی‌شده‌اند که متفاوت با مونوریل‌های شهری هستند. مونوریل‌ها به‌عنوان یک وسیله‌ی فانتزی در شهربازی‌ها بکار برده می‌شوند .
یکی از تفاوت‌های ذکر شده این است که این نوع مونوریل‌ها اکثراً از سورتمه چوبی ساخته‌شده‌اند. پارک‌های بزرگ و تفریحی برای ساختن مونوریل‌های بلند و سریع و طولانی و برای بالا بردن هیجان و جذب مشتری بیشتر با هم رقابت می‌کنند.
اصولاً حمل‌و‌نقل‌های عمومی ریلی نسبت به انواع دیگر سامانه‌های حملونقل، فضای کمتری را اشغال می‌کنند. مونوریل هم از این قاعده مستثنی نیست، به‌ویژه آن‌که مونوریل‌ها روی زمین به تنهایی فضایی برای برقرار گرفتن پایه نیازها دارند.
مونوریل قم
در کشور ما تاریخچه پروژه‌ی احداث مونوریل به شهر قم برمی‌گردد و قم به‌عنوان اولین خط مونوریل با هدف توسعه‌ی مدرن حملونقل درون شهری شناخته شده است.
مونوریل نیمه تمام شهر قم در دو فاز ساخته‌شده است که در فاز اول دارای هشت ایستگاه بوده و هفت کیلومتر داشته است و در فاز دوم دارای هفت ایستگاه و تقریباً یازده کیلومتر است که در تیرماه سال ۱۳۸۸ به مناقصه گذاشته شد. در این مناقصه شرکت کیسون و گروه مپنا برنده شدند.
در طی این سال‌ها مراحل مختلفی را پیمودند که از جمله این مراحل، طراحی، تهیه تجهیزات ویژه و بست و در نهایت راهاندازی بوده است که متأسفانه در مرحله راهاندازی این پروژه متوقف شد و سرنوشت اولین خط مونوریل کشور این‌گونه رقم خورد.
نتیجه‌گیری
هر وسیله حملونقل زمانی بهترین کارایی را خواهد داشت که در مکان مناسب خود بکار برده شود در نتیجه اطلاع از ویژگی‌های آن وسیله و مکانی کـه قـرار است در آنجا خدمات رسانی انجام دهد لازم و به واقع ضروری می‌باشد؛ اگر مونوریل به‌عنوان وسیله‌ای برای جذب گردشگر در نظر گرفته شود مطمئناً این ویژگی را به‌دلیل شکل ظاهری آن خواهد داشت مانند مونوریل‌های کشور استرالیا و مالزی اما اگر آن را به‌عنوان یک وسیله انبوه‌بر دانست که می‌تواند موجب کاهش چشم‌گیر ترافیک در یک کلان شهر به مانند برخی از وسایل حملونقل همگانی مانند مترو شود. با استناد بر آمارهای جهانی این قابلیت را نخواهد داشت مگر اینکه در ابعاد خیلی بزرگ ساخته شود. مونوریل در شهرهای پرجمعیت مانند تهران و یا دارای آب هوای خاص مانند اهواز می‌تواند وسیله‌ای مناسب برای جابهجا کردن مسافران به پایانه‌های مترو و قطار برون شهری و یا در مناطقی که حجم کم و مشخصی از افراد جابه‌جـا مـی‌شـوند ماننـد پـارک‌ها، فروشگاه‌ها و فرودگاه‌ها باشد.
با توجه به ویژگی‌های پر اهمیت مونوریل از قبیل ایمنی بالا، کاهش آلودگی هوا، انتقال مسافر در زمان اندک، جذاب بودن و پاسخگویی به حجم نسبتاً زیاد مسافر و همچنین با توجه به‌جایگاه آن در بـیـن سیستم‌های حملونقل ریلی در کشورهای پیشرفته و حتى در حال توسعه، بکارگیری آن در ناوگان حملونقل ریلی کشور در آینده نزدیک امری ضروری و لازم به‌نظر می‌رسد.
